Deel 4: de selectie

Gepubliceerd op:

23.10.2023

Dit jaar namen 106 Vlaamse en Nederlandse tuiniers enthousiast deel aan het participatief veredelingsproject het Project van de Robuuste Tomaten. Doel van dit project is nieuwe vollegrondstomatenrassen te selecteren die resistent zijn tegen de tomatenplaag.

2023 is het tweede jaar van het participatief veredelingsproject. Van achttien geselecteerde rassen plantten de tuiniers vollegronds 5300 planten uit.

Tomatenziekte

De zomer van 2022 was extra zonnig en droog, en daardoor konden we niet goed selecteren op Phytophthoraresistentie. Tot half juli 2023 was het droog en warm, maar daarna kwam een lange, heel natte periode. Gunstig voor de tomatenziekte, een ramp voor heel veel (buiten-)tomatentelers, en prima voor veredelaars zoals wij!

Op ons online platform Discord zagen we begin augustus al foto’s van de ziekte. Hoeveel van die F2- of F3-planten zouden uiteindelijk weerstand bieden aan de ziekte? Bij de F2-generatie zou ongeveer de helft van de planten enige weerbaarheid moeten hebben en een klein deel hiervan goede resistentie vertonen. Galahad F3 is de positieve uitzondering. Door jaarlijks met de planten verder te gaan die nauwelijks aantasting hebben, zul je zien dat steeds een groter deel van de planten weerbaar worden. De eerste jaren kan dus een behoorlijk deel van de planten aangetast worden of sterven. Dat hoort bij het selectieproces.

Wat deden die participatieve veredelaars de hele zomer?

Ze steunden de planten, en ze diefden en namen net genoeg blad weg om de planten overzichtelijk en toegankelijk te houden. Ze namen vooral geen maatregelen tegen Phytophthora.
Ze observeerden en noteerden, tot aan het einde van de oogst, hoe de planten standhielden tegen de plaag: van helemaal niet, over enigszins en behoorlijk, prima. Van de planten die behoorlijk (tolerant) tot prima (resistent) scoorden, bekeken ze in tweede instantie ook de andere kwaliteiten: smaak, opbrengst, enzovoort.
Ze oogstten tomaten, ja, maar ook heel veel gegevens. Ze deelden al die informatie met de andere deelnemers, vooral op het Discord-platform. Daar zien ze van elkaar ook met welk F2- of F3-ras ze werken.

Het najaar is dan de tijd om alle testgegevens te verzamelen en de beste zaden naar één centraal punt te sturen. De stuurgroep coördineert het hele werk.

In augustus las ik deze getuigenissen op het online platform. Veredeling is boeiend!

Over Damsel F2 zegt J: ‘Het is een boeiend proces. Ik heb veertien planten die niet meer te redden waren, verwijderd met tomaat en al. Met de rest ga ik nu door. Enkele planten zijn nauwelijks aangetast, al is er geen één schimmelvrij. Andere lijken zich te herstellen. Er hangen veel en grote tomaten aan.’ B voegt toe: ‘Ik merk wel dat de vruchten vrij zacht van structuur zijn.’

Over Mountain Rouge F3 getuigt L: ‘Ze staan tussen vijf andere gewone rassen, die allemaal door de plaag zijn aangetast. Op één plant na zijn alle planten van Mountain Rouge F3 nog in goede conditie. De vruchten zijn roze, en de smaak blijkt neutraal.’

M test Mountain Merit F3 uit: ‘Selecteren is niet simpel. Prachtige planten met veel tomaten blijken smakeloze vruchten te geven en de lekkerste tomaten hebben amper zaden. De planten waar zich iets Phytophthora in ontwikkelt, proef ik maar niet. Dan kan ik niet in de verleiding komen om ze toch te bewaren. Het is een hele klus met 75 planten, maar wel een leuke. Ondanks de bewuste verwaarlozing vind ik het gros van de planten erg sterk.’

J vergelijkt drie rassen: ‘Vandaag een tweede proefsessie gedaan met externen. Damsel F3 en Galahad F3 scoren beter van smaak, maar er zitten bij de Crimson Crush F3 ook smaakverschillen, van goed tot ondermaats. Crimson Crush F3 blijft de mooiste tomaten opbrengen; een aantal met groenkraag, zeer weinig barstvorming en voorlopig nog weinig tekenen van Phytophthora.’

K vindt Purple Zebra F2 bijzonder: ‘Stevig uitgroeiende stamtomaten, met kilo’s mooi gestreepte en meestal lekkere vruchten. Geen ziekte te bekennen, maar de schil is bijzonder (te?) stevig.’

Neusrot

Veel deelnemers stellen neusrot vast bij de eerste rijpe vruchten van Galahad F3, en verder ook veel barsten bij regenweer. Verder zegt L over Galahad F3: ‘De eerste rijpe vruchten zijn mooi, met veel en stevig vruchtvlees, ideaal voor saus. Ik heb ze ook al geproefd, ze waren zo lekker dat ik meteen zaad heb gehouden. Ik heb nog steeds op geen enkele plant Phytophthora gevonden. Mijn niet zo ecologische buurman spoot wekelijks tegen de plaag en nu waren al zijn planten (van niet-resistente rassen) heel erg aangetast. Hij begrijpt niet dat mijn planten niet ziek zijn, en vroeg mij al zaad voor volgend jaar. Zo scoort ons experiment al jaren voor het is afgerond.’

Wil je in 2024 deelnemen aan het derde selectiejaar? Hier kun je je aanmelden: https://forms.gle/AY6Ht9zniB69X5987.

Lees meer