Fruit buurtboomgaard Zwijndrecht veilig voor consumptie

In 2021 startte Velt een participatietraject met de inwoners van Zwijndrecht om de oude gemeentelijke hoogstamboomgaard in ere te herstellen en om te vormen tot een buurtboomgaard. Het zou een plek worden die voor en door de buurt wordt verzorgd, geplukt en gekoesterd. Dit verliep succesvol; een groep buurtbewoners, de Vrienden van de Boomgaard, werd opgericht en in 2021 en 2022 werd er volop samen gesnoeid en geoogst. Tot de PFAS-vervuiling door de fabriek 3M, op 1,5 km van de boomgaard verwijderd, aan het licht kwam en roet in het eten gooide. 

Uitgebreide analyses

Uit voorzorg lieten we in 2022 een staal appelsap uit de boomgaard analyseren door de Universiteit Antwerpen. Deze analyse toonde een hoog gehalte van één specifieke PFAS-verbinding (PFOA) ,waardoor er beperkingen waren voor de consumptie van het appelsap. Kinderen jonger dan 12 jaar konden best niet van het sap drinken, volwassenen maximum twee liter per week. Bijgevolg werden alle publieke oogstactiviteiten geannuleerd.   

Verontwaardigd stapte Velt samen met de Vrienden van de Boomgaard naar de vervuiler: de 3M-fabriek. Dit leidde tot onderhandelingen tussen de gemeente en 3M, wat uiteindelijk resulteerde in de belofte om in 2024 uitgebreide analyses uit te voeren in de boomgaard. Van alle fruitsoorten (appel, peer, pruim, kers en walnoot), het appelsap, de bodem en het grondwater. Van het fruit werden hele vruchten en aparte delen (klokhuis, vruchtvlees, schil) geanalyseerd. Ook het al of niet wassen of schillen van het fruit werd in rekening gebracht. In totaal werden er meer dan 50 analyses uitgevoerd. 

Dit uitgebreidere onderzoek is een verfijning van de bestaande no regret-maatregelen van de Vlaamse overheid voor de consumptie van het fruit uit de boomgaard. 

Opluchting

De resultaten van deze analyses brachten in tegenstelling tot de vorige analyse goed nieuws. Het totale gehalte van de 4 PFAS-verbindingen waarvoor er een gezondheidsaanbeveling geldt vanuit de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) wordt in geen enkel staal overschreden. Het gevonden gehalte is meestal een factor 10 lager dan de EFSA-aanbeveling. De reden van het hoge gehalte in het appelsapstaal uit 2022 is tot op vandaag onduidelijk.   

Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid toetste de resultaten van alle analyses uit 2024 aan de gezondheidskundige advieswaarden voor chronische, orale blootstelling aan PFAS. Op basis van hun evaluatie kan worden geconcludeerd dat het fruit en het sap uit de boomgaard in Zwijndrecht zonder beperkingen geconsumeerd kan worden. Dit is goed nieuws voor de Vrienden van de Boomgaard, die staan te popelen om eindelijk weer de vruchten van hun werk te plukken! 

“Ik heb hier graag aan meegewerkt, omdat ik gemotiveerd was om de resultaten van de PFAS-analyses te kennen. Gelukkig zijn de resultaten positief, wat op termijn een enorme meerwaarde betekent voor onze boomgaard en onze werking met de Vrienden van de Boomgaard!” 

- Frederik (buurtbewoner, lid van de Vrienden van de Boomgaard én helper bij de staalnames)

Niet voor de hele buurt

Deze aanbevelingen gelden enkel voor het fruit uit de boomgaard en kunnen niet doorgetrokken worden voor buurtbewoners (in Zwijndrecht en Melsele) die ook fruitbomen in hun tuin hebben. Daar gelden de huidige no regret-maatregelen, in afwachting van specifieke analyseresultaten of een aanpassing van de no regret-maatregelen door de Vlaamse overheid.