Image
Het PFOS-schandaal in België is een milieuschandaal dat in 2021 aan het licht kwam tijdens de werken aan de Oosterweelverbinding rond Antwerpen. Ook Velt roert zich in dit dossier.
Image
Over PFOS
Tot 2002 produceerde het Amerikaanse chemiebedrijf 3M in haar vestiging in Zwijndrecht, België PFOS of perfluoroctaansulfonzuur, een chemische verbinding die niet van nature voorkomt in ons leefmilieu. Het behoort tot de familie van PFAS of poly- en perfluoralkylstoffen met als eigenschappen: persistent of niet-afbreekbaar, bio-accumulatief (stapelen zich op in lichaam en leefomgeving) en toxisch.
PFOS werd jarenlang gebruikt voor onder meer de anti-aanbaklaag van pannen, in blusschuimen, textiel en cosmetica.
Verschillende rapporten meldden dat PFOS giftig zijn voor mens en dier. PFOS worden gelinkt aan een verstoorde hormoonbalans, verhoogde cholesterol, verminderd geboortegewicht, verminderde kans om zwanger te worden en zou invloed hebben op de groei en het gedrag van kinderen. Het internationale kankeronderzoeksinstituut IARC classificeert PFOS bovendien als ‘mogelijk kankerverwekkend’. Er zijn ook sterke aanwijzingen dat PFOS het immuunsysteem verzwakt.
Image
Over de vervuiling
In en rond de fabriekssite van 3M in het Belgische Zwijndrecht werden sterk verhoogde concentraties PFOS vastgesteld in de bodem, de lucht en het grondwater, maar ook in pissebedden, wormen en mezen op het terrein. In Zwijndrecht werd maar liefst 26 keer de toegestane hoeveelheid PFOS gemeten in de grond. In de Schelde lagen de hoeveelheden tot 110 keer hoger. Het probleem reikt bovendien verder dan enkel in Zwijndrecht. Uit metingen van de Vlaamse Milieumaatschappij blijkt dat de PFOS-waarden in rivieren, kanalen en beken haast overal boven de toegestane normen ligt.
Sedert 2017 was de Vlaamse Overheid op de hoogte van de verregaande verontreiniging in Zwijndrecht en van de schadelijke gevolgen ervan. In dat jaar schreef professor Tytgat, toxicoloog aan de KU Leuven, twee rapporten over de PFOS-verontreiniging in Zwijndrecht op vraag van BAM, het huidige Lantis, bouwheer van de Oosterweelverbinding. In die rapporten gaf Tytgat klaar en duidelijk adviezen voor de omwonenden zoals: eet geen eieren of zelfgekweekte groenten, laat geen kinderen in de zandbak spelen, pas op met putwater enz. Zowel door de Vlaamse Regering als door de openbare afvalstoffenmaatschappij OVAM en door bouwheer Lantis werd er niet over de rapporten van Tytgat gecommuniceerd.
In juni 2021 kwam de jarenlange PFOS-verontreiniging in de openbaarheid naar aanleiding van de graafwerken aan de Oosterweeltunnel. Daarop beperkte de Vlaamse Regering midden juni 2021 de consumptie van eieren en zelfgekweekte groenten in een straal van 1,5, 5 en 10 km rond de bedrijfssite. Een bloedonderzoek werd uitgevoerd bij een 800-tal omwonenden wat in meer dan 90% van de stalen een te hoge PFOS-waarde opleverde, 59% zat boven de alarmdrempel.
Velt startte in 2022, samen met Bioforum en Greenpeace een rechtszaak tegen de Vlaamse Overheid, de Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij (OVAM) en Lantis. We stelden deze instanties aansprakelijk voor het achterhouden van informatie voor bewoners en boeren in Zwijndrecht in de periode 2017-2021.
Velt, Bioforum en Greenpeace waren van mening dat een van de absolute kerntaken van de Vlaamse overheid is haar burgers en het leefmilieu beschermen.
Op 19 september 2024 gaf de rechter ons gelijk: OVAM en de Vlaamse overheid gingen in de fout door pas in 2021 te communiceren over de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht. Dit is een baanbrekend vonnis.
Het is de eerste keer dat in België wordt bevestigd dat de overheid een actieve communicatieplicht heeft, waarbij de overheid de burgers spontaan en uit eigen beweging op de hoogte moet brengen van de gezondheidsrisico’s.
Doet een overheid dit niet, dan handelt ze onzorgvuldig en begaat ze een duidelijke fout. Burgers wiens gezondheid hierdoor wordt geschaad, of milieuverenigingen die hierdoor het leefmilieu niet goed kunnen beschermen, kunnen de overheid aansprakelijk stellen en hun schade vergoed zien.
OVAM en de Vlaamse overheid hebben nu de mogelijkheid om in beroep te gaan tegen het vonnis. Voor Velt is het vanzelfsprekend belangrijk dat de uitspraak van de rechter gehandhaafd blijft. We volgen de zaak op de voet op en bereiden ons voor op een eventueel verweer.
Image
Steun de rechtszaak met een gift
De rol van de Vlaamse overheid in het PFOS-schandaal is onaanvaardbaar. Trek met ons mee naar de rechter: geef een gift om zo de juridische kosten te dekken. Samen zorgen we ervoor dat dit in de toekomst nooit meer gebeurt.
Nieuws
