'We willen mensen bewust maken van milieu en biodiversiteit'

Achter enkele huizen in de Timmermanstraat in Sint-Lambrechts-Woluwe, ligt een klein ommuurd parkje met een speeltuin, gemeenschappelijke moestuin en boomgaard. Hier komt een groep buurtbewoners wekelijks samen voor het beheer van de moestuin en boomgaard. Luc Jamoulle, Beatrix Tilquin, Chantal De Baenst en Ellen Fiers van het buurtcomité zijn de oprichters en trekkers van dit buurtinitiatief. Het initiatief is gebaseerd op de principes van het Engels burgerinitiatief ‘Incredible Edible’.

Historische boomgaard doen herleven

'Vroeger stond hier een oude hoogstamboomgaard, maar die is verdwenen bij de aanleg van het park en speeltuin. Enkel 2 bomen zijn overeind gebleven: een kerselaar en een appelaar. We wilden de boomgaard doen herleven', zegt Luc. De buurtbewoners hebben in 2017 maar liefst 21 nieuwe fruitbomen aangeplant, dankzij het project ‘Inspireer je wijk’. 'Zo konden we ook meteen het aanbod van groenten uitbreiden met fruit.'

In het verlengde van de 2 oude bomen werden 2 nieuwe halfstambomen aangeplant: een pruimelaar en een Schaarbeekse kriekelaar. 'Veel plaats voor een hoogstamboomgaard was er niet meer, maar gelukkig hadden we nog een zuidgerichte muur wat ideaal is voor leifruit. Bovendien hadden we van de gemeente ook al 3 leibomen gekregen toen we de moestuin hadden aangelegd.'

In het najaar 2017 maakten ze de muur schoon, schilderden hem wit, plaatsten er structuren tegen en gingen toen de leibomen planten. In totaal 18 leibomen: appel, peer, pruim, kers, perzik  en kweepeer. Allemaal variëteiten van Gembloux, omdat deze rassen resistent zijn. De meeste bomen kochten ze in leivorm, andere leiden ze zelf. Daarvoor schakelden ze Françoise De Smet in, zij leerde hen leifruit snoeien. 'We hebben 2 verschillende leivormen: ‘palmet verrier’ en ‘horizontale palmet’. We proberen ook perziken en pruimen te leien, ook al wordt dat in principe niet gedaan. Françoise is dan ook heel benieuwd hoe deze bomen eruit zullen zien.' En wat ze zelf leren, geven ze door: ze organiseren nu ook 2 snoeilessen per jaar onder begeleiding van Françoise.

Groot en klein onderhoud

Het onderhoud van de boomgaard en moestuin wordt uitgevoerd door een groep van 25 à 30 mensen. 'Het onderhoud is volledig ecologisch. We maken gebruik van natuurlijke helpers: verschillende bijlokkende planten en kruiden zoals  kardoenplanten, lieveheerstbeestjes in de boomgaard om belagers zoals bladluizen op te eten. Tegen de schimmelziektes gebruiken we een aftreksel van smeerwortel. Smeerwortel is niet alleen een uitstekende grondverbeteraar,   het hoge kaliumgehalte van de plant versterkt ook de celwanden , waardoor de boom minder gevoelig is voor plagen en aantastingen, met name schimmels.'

Image

In extreme gevallen behandelen ze de bomen soms met zwavel. De perenboom had in het eerste jaar heel veel last van perenroest en de perzikboom van krulziekte. Met een beetje zwavel is zowel de perenroest als de krulziekte veel minder erg.

Creatieve oplossingen

Voor elke uitdaging zoeken de buren een creatieve oplossing. Zo hebben jonge boompjes in droge periodes water nodig, maar er is geen watertoevoer in het park. 'We bellen aan bij de buren van het park of we hun tuinslangen mogen gebruiken. Voor 1m3 gaat dat, maar voor 10 m3? We zorgen dus voor een klein budget dat we vergaren tijdens de buurtfeesten. Als dat niet genoeg is, schieten we zelf geld voor. Misschien kan de gemeente op een dag een regenwaterput plaatsen om het regenwater in op te vangen?'

En uiteraard komen de buren wel eens handen tekort. Deze buurt telt veel huurwoningen waardoor sympathisanten elders gaan wonen, en jonge mensen worden druk bezette ouders. De harde kern moet daardoor vaak, bij het begin van het nieuwe seizoen, nieuwe helpers zoeken.

Heerlijk fruit om te delen

Ondanks het grote aantal fruitbomen, valt er op dit moment nog niet veel te oogsten. 'Vorig jaar waren alle vruchten afgevallen. Even dachten we aan vandalisme, tot Françoise ons uitlegde dat dit normaal is voor de ontwikkeling en groei van een jonge fruitboom.' Dit jaar hebben ze gewacht tot het einde van de vruchtrui. De boom werpt dan een deel van zijn vruchten af.  Na het Sint-Jansfeest (24 juni), namen ze de overblijvende vruchten zelf weg zodat de boom meer energie overheeft voor de ontwikkeling van de wortels.  Ook in het 3de jaar zullen ze dit blijven doen.

'We gaan de oogst lokaal verdelen, via hetzelfde principe van het Engels burgerinitiatief ‘Incredible Edible’: iedereen mag zich - in alle redelijkheid - bedienen, niet enkel zij die hier werken. Dit creëert opportuniteiten om elkaar te ontmoeten en zorgt voor samenhorigheid in de boomgaard. Natuurlijk zullen we erop toezien dat mensen niet te snel en te veel plukken; dat zal deel uitmaken van de pedagogie van ons project.' Door verschillende soorten en rassen te planten, zal de oogst gespreid verlopen van juni t.e.m. oktober. 

Levenslang leren start bij de kinderen

De boomgaard werd niet gepland om een 20-tal gezinnen mee te voeden, maar vooral om mensen bewust te maken van milieu en biodiversiteit. De boomgaard is bovendien een ideale ontmoetingsplaats en die net zoals de moestuin en speeltuin de buren samenbrengt in het park. 'De speeltuin trekt natuurlijk ook gezinnen met kinderen aan. In de toekomst willen we voor hen workshops organiseren zodat ze kennis maken met de verschillende levensstadia van een fruitboom: van bloemknoppen tot bloesems en van bloesems tot fruit. We hebben samen met kinderen al ons opbergkot beschilderd, onder begeleiding van een kunstenares.'

Image

Dromen voor de toekomst

De buren dromen ervan ook de andere, op het noorden gerichte muur te beplanten. Daarvoor zullen ze planten zoeken die minder licht nodig hebben zoals kleinfruit. Ze willen verder ook nog elementen toevoegen die de biodiversiteit verhogen, zoals een poel om insecten aan te trekken die het ecosysteem versterken. Of vogelnestjes plaatsen. Eenvoudig wordt dat niet want de plaats is beperkt.

Gevraagd naar tips voor andere burengroepen die van start willen gaan , moeten ze niet lang nadenken. 'Zoek enthousiaste mensen op, breng mankrachten en competenties samen, en zorg voor een goede sfeer. Zorg voor een diverse en intergenerationele groep. Wees flexibel en accepteer dat iedereen brengt wat en wanneer hij dat kan. Het moet een plezier blijven. Blijf positief. “Soms vragen we ons echt af hoe we iets moeten aanpakken... Maar we blijven positief en overeind! We kunnen rekenen op de goede wil van vele mensen en dat maakt ons sterk!'