'Ik wil meer fruitbomen op minder evidente plaatsen'

In de bocht van de Brusselse spoorweg in Schaarbeek is de volkstuin van Françoise gelegen. Ze heeft er een boomgaard aangelegd. Haar doel: zoveel mogelijk fruitbomen planten. En ze hoopt dat anderen dat ook zullen doen.

Multitalent

Françoise verzorgt in het totaal vijf boomgaarden: haar eigen tuin in Schaarbeek, de participatieve tuinen in Etterbeek, de Velt-boomgaard bij Parckfarm, haar eigen boomgaard in Ciney en de boomgaard van Flore & Pomone in Waals-Brabant.

Naast tuinier en lesgeefster over fruit, is Françoise ook muzikante en keramiste. 'Het heeft allemaal met elkaar te maken. Het zijn voor mij allemaal manieren om naar de aarde te kijken of met de aarde te werken.'

Spoorwegtuin

'Deze tuin, te midden van andere tuintjes aan de rand van de spoorweg, heb ik 10 jaar geleden ontdekt. Ik ging naar de muziekschool aan de overkant van de spoorweg en zag een braakliggend stuk grond. Het gras was hoog en het lag vol met omgevallen boomstammen. De man die op de aangrenzende grond tuinierde, een Italiaan, was meteen enthousiast over het idee om een nieuwe buur te hebben!'

Het heeft Françoise wel heel wat moeite gekost om de tuin officieel te krijgen. De grond is eigendom van de NMBS en het overleg met de spoorwegmaatschappij is traag en moeilijk. Ze heeft nu een contract voor 9 jaar maar de grond kan opgeëist worden op eender welk moment. Beetje bij beetje begon Françoise een moestuin aan te leggen. Maar omdat fruit haar passie is, kweekt ze naast groenten nu ook fruitbomen. 'De tuin is nu mijn eigen kwekerijtje geworden. Ik plant en ent hier fruitbomen voor mijn boomgaard in Ciney. Ik maak ook veel enten voor andere mensen. Geen verkoop, puur experimenteren en uitdelen.'

In haar kwekerij staan hoofdzakelijk laagstammen. 'Laagstam groeit sneller. Ik ben 49 en wil nog van mijn eigen fruit kunnen eten. Bovendien mogen naast de spoorweg enkel laagstammen staan. Nochtans zijn hoogstammen mijn favoriete bomen, voor hun ontwikkeling en resistentie tegen droogte en ziekte. Zeker in het licht van een eventuele opwarming.'

Het enthout komt hoofdzakelijk van de vzw Flore & Pomone. Deze vzw heeft een boomgaard in Waals-Brabant met meer dan 400 verschillende variëteiten appels en peren. Een echt fruitmuseum! De boomgaard is geplant door een oude militair die in de jaren ‘80 overal boomgaarden zag verdwijnen. Hij bracht tijdens zijn expedities vruchthout mee uit Vlaanderen, Nederland en Frankrijk om oude variëteiten te bewaren. Intussen zijn de laagstammen al 30 jaar oud. 'Ze zijn aan vervanging toe. Daarom probeer ik veel variëteiten over te enten om de vzw te helpen om ze te bewaren.'

Image

De kunst van het leien

Naast het kweken van fruitbomen, heeft Françoise zich ook gespecialiseerd in de kunst van het leien. 'Mijn allereerste leipeer is een Conference. Ik wist toen nog niet hoe je een boom moet leien dus die heeft totaal geen vorm meer. Hij dient als voorbeeld om aan de mensen te tonen wat er gebeurt als je er niet goed zorg voor draagt.'

Françoise deelt graag haar expertise met anderen. Ze geeft lessen over het snoeien van leifruit, ook in samentuinen. De Bon Chrétien Williams in haar tuin recupereerde ze uit een samentuin. 'Hij was verwaarloosd en dus heb ik hem naar hier gebracht en opnieuw in vorm gezet. Mensen vergeten dat leifruit veel werk vraagt!'

Françoise vangt ook een andere boom op. 'De Ananas de Courtrai komt uit de tuin van Lutgard en Bart. Hij deed het heel slecht door de droogte en had nog maar heel kleine worteltjes. Ik heb hem daarom heel kort teruggezet. Ik denk dat hij er wel door zal komen.'

Vervuilde grond

Het terrein bevindt zich in een bocht van de spoorweg waardoor treinen gaan remmen. Dat zou voor afzet van zware metalen zorgen. Françoise liet de bodem testen. Toelaatbaar, was het verdikt. 'Voor fruit is dit niet zo erg, maar voor groenten is dat minder aangeraden.'

'Ik zou een deel van de groentenproductie willen overbrengen naar Ciney. Ook al is het platteland niet altijd ideaal. Boeren besproeien er hun velden. Ik vraag me dan soms af wat nu beter is: biologische kweken in een licht vervuilde grond of traditioneel op het platteland? Ik merk dat ik hier veel meer bijen heb dan in Ciney, want de buren gebruiken geen pesticiden.'

Nationaliteiten

De vele nationaliteiten van de buurt, weerspiegelen zich in de tuintjes: Marokkaanse druivelaars, zuiderse kardoenplanten, Italiaanse artisjokken, Japanse mispel uit Turkije... Er wordt spontaan veel uitgewisseld. Goeie tips zoals het gebruik van compost doen de ronde. 'Ik leerde de Italiaanse buurman met compost werken voor zijn tomaten. Intussen weet zijn Turkse buurman ook hoe het moet.'

Persen, drogen en fermenteren

Françoise experimenteert niet alleen in de tuin maar ook in de keuken. 'In Etterbeek organiseren we ieder jaar een oogstmoment. We stellen variëteiten tentoon en tonen technieken voor de verwerking. Ik zoek dus zoveel mogelijk manieren om te verwerken.'

'Wat mij het beste ligt, is persen, fermenteren en drogen. Ik maak appelsap en deel dat met vrienden. Ik ook mijn eigen vlierbloesemchampagne gemaakt. Ik droog appel en peer. Vooral boterperen, want die hebben een heel korte bewaarperiode. Gedroogde peer smaakt bijna als vijg.'

'In de streek van Luik heb je de traditionele ‘poire tapée’, een peer die half gedroogd, platgedrukt en een 2de keer gedroogd wordt. Het geeft een ‘chewy’ textuur. Vroeger gebruikte men hiervoor de eindwarmte van de broodovens. Het is een traditie die verloren gaat en die ik de mensen graag terug wil aanleren.'

Dromen van bomen

'Mijn grootste droom is zoveel mogelijk bomen planten. Ik zou meer fruitbomen willen zien op minder evidente plaatsen zoals parkings, begraafplaatsen... Plekken waar mensen samenkomen. Een fruitboom heeft zijn functie als cultuurplant. Tegelijkertijd heeft hij zoveel meer (ecologische) functies, zoals gastheer zijn voor insecten en vogels. Bomen in de stad zijn nodig, ook voor didactische en ecologische redenen.'

Mensen die fruitbomen willen planten, raadt ze aan om te observeren: wat werkt voor jou en wat niet? 'Informeer je over de mogelijkheden, lees en leer over hoe bomen in elkaar zitten, zodat je ze goed kan verzorgen. Deel zoveel mogelijk. En als laatste maar belangrijkste: plant.'