Wat is goed hout?

De keuze voor goed hout ligt niet voor de hand. Onze bossen staan onder druk. Welk hout is ecologisch verantwoord?

Wat is duurzaam geproduceerd hout?

Duurzaam geproduceerd hout komt uit bossen die duurzaam worden beheerd. Dat wil zeggen dat houtontginners zo kappen dat de ecologische functie van het bos als leefomgeving van planten- en diersoorten behouden blijft. Duurzaamheid kent ook een sociale dimensie. Dit houdt in dat ontginners de rechten van de betrokken arbeiders en van de inheemse bevolking in de bossen respecteren. Alle bossen, wereldwijd, zijn sowieso onderhevig aan nationale wetgeving. Geen enkele houtleverancier mag zomaar hout uit een bos kappen. En toch gebeurt dat.

Illegaal hout vermijden 

Maar 20 procent van de toelevering van ons hout is afkomstig uit Vlaanderen. Voor Nederland is het lokale houtcijfer 10 procent. De rest komt van Europa en daarbuiten. De Europese boswetgeving is op wereldvlak de strengste. Maar legaal staat niet gelijk aan duurzaam. Ook in Europa worden oeroude bossen gekapt. Kies je voor tropisch hout, dan heb je een ander verhaal. 

Nationale wetgevingen verschillen van land tot land en door de complexiteit van een bos is het erg moeilijk te definiëren hoe een goede bosbouw er moet uitzien. Elke importeur die hout in de Europese Unie wilt brengen, moet kunnen aantonen dat dit hout voldoet aan deze nationale wetgevingen. Het probleem schuilt vaak bij de controle. Die is nog niet optimaal en er glipt al eens niet koosjer hout tussen de mazen van het net.

Lokaal hout

Spaarzaam omgaan met hout blijft het belangrijkste advies. Maar we kunnen moeilijk zonder. Geef de voorkeur aan lokale houtproductie. Het hout legt weinig kilometers af en de transparantie is groter door de kortere keten. Er is een strenge wetgeving. Net niet de helft van de Belgische bossen is gecertificeerd. In Vlaanderen dragen de gecertificeerde bossen het FSC-label (23.000 ha). In Wallonië heb je het PEFC-label (300.000 ha). In Nederland is 42 procent van de bossen FSC-gecertificeerd. PEFC heeft dan weer een veel groter aandeel in Duitsland en Frankrijk.

Image

Labels

‘Hout met een label kopen is voor de consument de veiligste manier om te kiezen voor duurzaam hout’, zegt Jan Brusselaers, onderzoeker aan de UGent. Er zijn twee labels die nagenoeg de hele markt van duurzaam hout dekken: FSC (Forest Stewardship Council) en PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification). Beide labels zijn internationaal erkend en bevatten een set van duurzaamheidscriteria. Het uitgangspunt? Bossen blijven bestaan als ze productief genoeg zijn. Het komt er op neer dat je moet zoeken naar een evenwicht tussen sociale, economische en ecologische belangen. 

FSC en PEFC hebben verschilpunten, maar ze zijn door de jaren heen naar elkaar toegegroeid. Meer en meer bosbouwers kiezen zelfs voor dubbele certificatie. Dat blijkt niet moeilijk te zijn, zeker niet voor grote industriële spelers. Zo boren de bosexploitanten verschillende markten aan. Even belangrijk als de set van criteria is het toezicht ter plaatse op de naleving van die criteria. Daar loopt het soms mank en de sancties laten soms lang op zich wachten. 

Een ecologische vergelijking maken van de labels op het vlak van bosmanagement is niet gemakkelijk, beide labels streven immers naar duurzaam bosbeheer. Zowel FSC als PEFC hanteren voor Europa onder andere deze criteria: geen ggo’s, en pesticiden en invasieve exoten zo veel mogelijk vermijden. De PEFC-certificering verschilt van land tot land door haar organisatiestructuur en is daardoor in sommige zuidelijke landen minder streng. Verschillen situeren zich daar voornamelijk op sociaal vlak.

Het FSC-label krijgt de steun van grote milieuorganisaties. PEFC is ontstaan vanuit de houtsector.

Tropische bossen

Gecertificeerde tropische houtsoorten zijn maar moeilijk te vinden. Certificering maakt hout duurder en de consument moet een eerlijke prijs willen betalen. Elke houtsoort heeft specifieke eigenschappen. Voor particuliere doeleinden is het beslist mogelijk om alleen met Europees hout te werken. Soms moet je misschien wel je je verwachtingen bijstellen en bijvoorbeeld kiezen voor eik met meer knopen dan je in gedachten had. Je hebt wat tijd nodig om de juiste houtsoort te vinden.

Duurzaam zonder label?

Volgens Jan Brusselaers is het bestaan van beide labels belangrijk. Moeten de labels duurzamer worden? ‘Het is nu belangrijk dat zo veel mogelijk boseigenaars certificeren, anders riskeer je een nog grotere negatieve impact van de houtkap in het Zuiden. Maar bosbeheer kan verder gaan dan de criteria van beide labels.’

Door de kritiek op beide labels vinden nieuwe initiatieven hun weg. Een mooi voorbeeld daarvan is de Universiteit van Namen die haar eigen bossen duurzaam beheert en niet laat certificeren. Ze laat het bos zelf bepalen welke bomen worden gekapt en welke nieuwe scheuten zullen uitgroeien tot nieuwe kapbare knoesten.