Het drinkwater in de Westhoek moet vrij van pesticiden en PFAS zijn. Deze eis van de West-Vlaamse Milieufederatie ondersteunt ook Velt volmondig. Om hiertoe te komen is een integraal plan voor de Westhoek nodig.
Vlaams minister van Landbouw, Jo Brouns, verhoogde recent de huidige norm van ongewenste schimmelbestrijders in het West-Vlaams drinkwater. Ingrijpende maatregelen om de oorzaak van de pesticidevervuiling aan te pakken blijven uit. Bart Vanwildemeersch van de West-Vlaamse Milieufederatie legt in een opiniestuk, verschenen in de krant De Standaard op 14 januari, de vinger op de West-Vlaamse wonde.
----------------------------------------------------------------
We moeten het toch eens over de patatten hebben
door Bart Vanwildemeersch – Verantwoordelijke beleid West-Vlaamse Milieufederatie
De chemicaliën in het drinkwater in de Westhoek komen van de aardappelteelt, schrijft Bart Vanwildemeersch. Waarom moet de vervuiler in dit geval niet opdraaien voor de kosten van de zuivering?
Het flessenwater stond vorige week in de aanbieding in de Auchan van Roncq. West-Vlamingen stonden zaterdag weer bumper aan bumper om hun autokoffers te vullen met goedkoop drinkwater uit de Franse bergen. In West-Vlaanderen wankelt het vertrouwen in het lokale drinkwater, zulke promoties komen dan ook van pas. Intussen probeert De Watergroep telkens weer met nieuwe en duurdere technieken het drinkwater binnen de gezondheidsnormen te leveren. Maar het bergwater uit het Westhoekse Heuvelland is niet meer de ‘champagne van het drinkwater’ die het ooit was.
Vorige week kwamen de grote winsten in de aardappelverwerking aan bod, deze week de verliezen voor het drinkwater.
Het vertrouwen in het drinkwater is omgekeerd evenredig met de groei van de groente- en aardappelverwerkende industrie. Vorige week kwamen de grote winsten in de aardappelverwerking aan bod, deze week de verliezen voor het drinkwater. De Westhoek leeft van de voedingsindustrie: mooie lonen voor de werknemers, maar ook mooie vergoedingen voor de boer, de leverancier van de grondstoffen. Aviko werkt aan een nieuwe productielijn voor aardappelproducten, net als Pepsico in Veurne. Clarebout en Agristo hebben net een uitbreiding achter de rug en begonnen over de grens, in Noord-Frankrijk, met de bouw van mega-installaties.
Laat de friet terugreizen
Nu het vrijhandelsakkoord tussen Europa en Mercosur (een aantal Latijns-Amerikaanse landen) steeds dichterbij komt, kan de friet terugreizen naar de regio van oorsprong. Het areaal voor aardappelen zit overvol, zeker in de Westhoek. Maar de honger om te groeien blijft. De aardappel vormt nu ook het uitzicht van de akkers in Noord-Frankrijk: aantrekkelijke vergoedingen voor de boer en werkgelegenheid voor de streek. De patatten vervangen nu de suikerbieten en weiden net over de grens. Die omslag hebben we in de Westhoek al achter de rug.

Een gelijk speelveld voor de productievereisten, dat eisen de landbouworganisaties in de marge van EU-Mercosur. Geen zinnig mens wil dat producten in een ander land op een meer vervuilende manier en dus goedkoper mogen worden geproduceerd. Maar toch doen we het zelf ook.
De vervuiler geniet
De Europese Kaderrichtlijn Water verplicht de overheden om drinkwaterproductie met een minimum aan zuiveringsinspanningen te kunnen garanderen. Maar steeds meer worden in dat water stoffen gevonden die extra zuivering vereisen. Diezelfde Kaderrichtlijn hanteert het beginsel “de vervuiler betaalt”, maar het drinkwater wordt steeds duurder voor de consument, terwijl de vervuiler geniet van de vruchten van de oneerlijke concurrentie. Voorts staat in die kaderrichtlijn het bronbeginsel “pak de vervuiling aan waar hij wordt veroorzaakt”. Maar wij doen het door de laatste stap te upgraden. Het principe van een gelijk speelveld wordt dus flagrant geschonden, ten voordele van ons agro-industrieel complex. In dit geval gaat het om fungiciden de gebruikt worden voor onder andere de aardappel- en druiventeelt, eerder ging het om metaldehyde (blauwe slakkenkorrels) voor de groenteteelt of TFA (korteketen-PFAS) die ook in pesticiden worden gebruikt. En dan zwijgen nog over de mestproblemen in de IJzer. Telkens weer lopen we de feiten achterna.
Het principe van een gelijk speelveld wordt dus flagrant geschonden, ten voordele van ons agro-industrieel complex.
Sinds de overstromingen van de IJzervallei in 2023 worden stilaan projecten uitgerold om water een prominentere plaats te geven in het landschap. Alternatieve teelten voor de overstroombare gebieden staan op de agenda. Bufferbekkens en pompen die het afstromende water moeten opvangen en afvoeren als de zondvloed komt. Het staat ook zo in het aanbevelingenrapport ‘Weerbare Westhoek’.
“In de plaats van weides kwamen er aardappelen”, schreef ik toen (DS 15 november).De concurrentie om areaal tussen de aardappel- en de groenteverwerkers is groot. De boer plukt er (terecht) de vruchten van. En om de honger naar meer basisproducten van de akkers te stillen – en om die ook bij droogte te garanderen – worden nu ook waterspaarbekkens ingepland. Geen kleine vijvertjes, maar bassins van 1,5 miljard liter, met buizenstelsels die het water naar de afnemer moeten brengen. Dure ingrepen vergen productie met hoog rendement: nog meer intensieve teelten, dus.
Uitgeputte bodems
En dan is het goed dat in het rapport ‘Weerbare Westhoek’ de veranderingen in het landschap –zoals omzetten van met hagen omringde weides naar grotere, kale aardappelakkers – niet te prominent in beeld kwam, of zelfs volledig werd verzwegen. Je zou denken dat het op bevel was. Op dit moment brengen we de afgespoelde aarde met vrachtwagens terug de heuvels op en zijn de eerste stukken waar de bodem volledig verdween, zonder protest omgezet naar natuurbestemming. Maar geen woord in het rapport over de rol van de intensieve teelten met hun dichtgereden en uitgeputte bodems in het geaccidenteerde landschap.
Bescherm het drinkwater door de gebieden te vrijwaren van pesticiden, PFAS, erosie, rioolwater, overstromingen.
Werk dus een integraal plan uit voor de Westhoek, een allesomvattend sigmaplan voor de IJzer- en Handzamevallei, niet telkens weer losse projecten. Bescherm het drinkwater door de gebieden te vrijwaren van pesticiden, PFAS, erosie, rioolwater, overstromingen. Dat zou al gebeurd zijn, mochten we de Kaderrichtlijn Water daadwerkelijk uitgevoerd hebben. Pas de bronbeginselen toe en laat de vervuiler betalen. Werk aan een langetermijnvisie voor de landbouwers in die regio, zodat ze hun vak nog generaties verder kunnen blijven uitoefenen, maar dan binnen de verwachtingen van het landschap. Garandeer de lokale werkgelegenheid bij de verwerkers door hen mee in bad te trekken. En zie erop toe dat de inwoners van de Westhoek zich een rit naar de Auchan kunnen besparen en het water uit de kraan kunnen drinken.

Pesticiden zijn schadelijk. Voor onze gezondheid, maar ook voor de natuur. Pesticiden vervuilen de bodem, het water en de lucht. Ze maken planten, dieren én mensen ziek. Met de campagne Doe het zonder tonen we hoe het zonder pesticiden kan.