ONDERZOEK. Hoe duurzaam is wol?

Koude wintermaanden doen ons grijpen naar warme, wollige truien en dekentjes. Maak jij spontaan ook de keuze voor wol? We spitten (of spinnen) uit hoe duurzaam die keuze is.

Haar met schubben

Wol is in feite haar met schubben. Het biedt bescherming voor dieren die zich regelmatig een weg banen door bijvoorbeeld de Australische bushes. Wol is gekroest, tot wel 20 bochten per 2,5 centimeter, en houdt daardoor lucht vast. Wol isoleert dankzij deze eigenschap goed. Schubben en krullen laten toe dat je de wol gemakkelijk kunt spinnen, want de haren haken gemakkelijk in elkaar.

Image

Wolvezels kunnen tot 40 micrometer dik zijn, afhankelijk van de diersoort, het ras en de plaats op het lichaam van het dier. De dunste haren geven de minste irritatie. Haren die dikker zijn dan 28 micrometer veroorzaken jeuk. Hoewel de wol van schapen het meest wordt gebruikt, oogsten we ook wol van geiten (kasjmier en angora), angorakonijnen en alpaca’s.

Vanuit het oogpunt van ontwerp en gebruik is wol een hoogwaardige vezel. Wol is warm, ademend en zacht voor de huid. Hij kan tot 30 procent van zijn eigen gewicht aan water vasthouden voordat hij koud of nat aanvoelt. Je kunt wol verwerken tot windbestendige vilt. Bovendien houdt wol geen geuren vast.

Ecologische impact en bedenkingen

De Higg Index wordt door 40 procent van de actieve bedrijven in de textielindustrie gehanteerd om op te schuiven naar meer duurzaamheid. Volgens die index is wol als grondstof niet ecologisch, in vergelijking met synthetische vezels. De Higg Index baseert zich op LCA-studies van diverse textielvezels. Als product van hoofdzakelijk herkauwers is de uitstoot van methaan groot bij de productie van wol. Ook op vlak van landgebruik scoort wolproductie niet goed. Verder geeft de index aan dat wolproductie samengaat met pesticidegebruik en dat ze een hoog waterverbruik heeft. Kortom de index is niet mals voor wol.

Natuurlijk, schapen stoten methaan uit. Maar er zijn grote verschillen in methaanuitstoot, afhankelijk van de bedrijfsvoering. Dit wordt niet of te weinig meegenomen in de berekening. Deze kanttekening geldt ook als het over andere criteria gaat, zoals het landgebruik. Case-studies tonen aan dat de biodiversiteit kan verbeteren bij een lichte begrazing. Herders zorgen vaak voor een waardevol beheer van grote gebieden, waar extensieve begrazing het enige praktische en levensvatbare productieve gebruik is. Bovendien is wol bio-afbreekbaar, terwijl naar schatting 35 procent van alle microplastics in de oceaan komt door polyester kleding te wassen. Het aandeel van wol in de textielindustrie is intussen gedecimeerd tot hooguit 5 procent, terwijl synthetische vezels nu al rond de 55 procent liggen. 

Dierenwelzijn

Ook op het vlak van dierenwelzijn heeft de wolproductie te lijden. Australië is het land bij uitstek voor de wereldwijde levering van merinowol. Merinoschapen zijn zeer gevoelig voor een vleesvlieg. Om de aantasting te voorkomen snijdt men stukken huid van het schaap weg, want de vliegen kunnen geen eitjes leggen in dik littekenweefsel (dit heet mulesing). In Nieuw-Zeeland is deze praktijk verboden en past men diervriendelijke methodes toe.

Lokale wol

Een representatief aanbod aan (duurzame) wol uit België en Nederland is er niet. De keten is niet uitgewerkt en kleine schapenhouders, ook particulieren, weten niet waar ze met de scheerwol naartoe kunnen. Ze gooien de wol vaak weg, terwijl er wel toepassingen mogelijk zijn voor deze eerder minderwaardige wol: bijvoorbeeld in tapijten, dekens en kussens. De wol zou ook kunnen bijdragen aan de stijgende vraag naar isolatiemateriaal. Van vervuilde wol kan men dan weer korrels maken die als plantenvoeding met veel stikstof en fosfaat kunnen dienen.

Image

Biologische wol

Biologische wol bestaat, maar is schaars en (nog) niet afkomstig van lokaal gekweekte dieren. De schapen moeten buiten kunnen grazen op grasland waar geen pesticiden worden gebruikt. Ze krijgen geen preventieve antibiotica en worden niet behandeld met pesticiden. Mulesing is verboden en de schapen moeten zorgvuldig worden geschoren (zonder verwondingen).

Niet alle wol over dezelfde kam scheren

Wol is ooit van heel grote betekenis geweest voor de Lage Landen. Is de tijd aangebroken om wol vanonder het stof te halen? Het blijft een interessante, natuurlijke vezel. Als je kiest voor de meest duurzame versie, dan ben je het best af met een biologisch wolletje of wol die lokaal wordt geproduceerd volgens een lastenboek dat wolproducenten begeleidt naar milieu- en diervriendelijke veehouderij. Toonaangevend daarbij is het programma van Fibershed, een non-profitorganisatie die regionale vezelsystemen ontwikkelt die de gezondheid van het ecosysteem en de gemeenschap bevorderen.

Wol kun je composteren, hergebruiken en recycleren. Een wollen kledingstuk hoeft, in vergelijking met een kledingstuk van polyester, veel minder vaak gewassen te worden. Het gaat lang mee en draagt niet bij tot de vervuiling door microplastics.

Ecologische impact even anders

De impact op de planeet is natuurlijk het laagst wanneer het verbruik van grondstoffen wegvalt. Met het idee Refuse, Reduce, Reuse, Repair (en ten slotte composteer) kunnen we de kringloop van de natuurlijke grondstoffen sluiten. Er zijn tal van kleine ateliers en ontmoetingsplekken die je hierbij kunnen helpen. Ga zeker ook eens langs bij de kringwinkel of laat je trui herstellen. Geniet vooral zo lang mogelijk van je mooie wollen trui.

Foto's Jan Aelberts