Image
Gepubliceerd op:
23.09.2024
Dit jaar gaat tussen 20 september en 7 oktober de tiende editie van de Bodemdierendagen door. 'Doe mee met de zoektocht en geef je waarnemingen door via www.bodemdierendagen.nl', zegt Froukje Rienks, hoofdorganisator van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW).
Sinds 2015 loopt in Nederland een citizen science-project waarbij rond Dierendag duizenden mensen in dorp en stad op zoek gaan naar bodemdieren. Duizelingwekkende cijfers van vijfduizend soorten en miljarden bodembewoners in een handvol gezonde grond, maken op steeds meer mensen indruk.
Maar het gaat vaak niet goed met het onderbelichte leven onder de grond. Om daar meer kennis en begrip voor te creëren, organiseren het NIOO-KNAW en Wageningen Universiteit (WUR), met hulp van VU Amsterdam de Bodemdierendagen. In negen jaar tijd zijn ongeveer 105.000 bodemdieren gevonden. Dat gaan er meer worden, want het burgeronderzoek is - op verzoek van Velt - uitgebreid naar België.
Tiny Ten als ambassadeurs
'De wat grotere bodemdieren, zichtbaar zonder microscoop of loep, bekleden de rol van ambassadeurs voor al het bodemleven', vertelt Gerard Korthals, bodemecoloog aan de WUR, Wageningen Plant Science. 'We noemen ze Tiny Ten: regenwormen, pissebedden, mieren, kevers, huisjesslakken, naaktslakken, spinachtigen, duizendpoten, miljoenpoten en de mol. Het gaat ons niet om een specifieke soort, maar om een biodiversiteitsmeting op grond van de aanwezigheid en aantallen van de tien groepen bodemdieren.'
Image
Resultaten 2023
'Ruim 1.500 mensen zijn in 2023 op bodemdierensafari gegaan', licht Froukje toe. Zij gaven een record van ruim 21.000 dieren, verdeeld over 500 locaties, verspreid over het hele land aan ons door.' Afgelopen jaar bleek een gunstig jaar voor de meeste bodemdieren. Het relatief koele, vochtige weer speelt hier zeer waarschijnlijk een rol. Veel bodemdieren zijn namelijk gevoelig voor droogte.
De regenwormen houden van nat weer en weten hun toppositie in de Bodemdieren Top 3 vast te houden: ze zijn in 87% van de tuinen gespot. Regenwormen werden op de voet gevolgd door spinnen (86%) en pissebedden (83%).
'Het is mogelijk om bodemdieren in 14 verschillende tuintypen, van groene tuin, moestuin, voedselbos tot aan balkons en groene daken te zoeken', verklaart Gerard. 'Het is geen verrassing dat de groene tuin een plek is waar bodemdieren graag leven. Door het grote aantal onderzochte tuinen geven de cijfers een goed beeld van de diversiteit aan diergroepen.'
Elke individuele tuin krijgt een biodiversiteitscijfer voor de bodem gebaseerd op de bodemdieren die daar zijn gevonden. Mooie beloning om ook mee te doen aan de Bodemdierendagen die lopen tot en met 7 oktober.
Kansen in de (moes)tuin? Tips om bodemdieren te stimuleren
In elke gezonde (moes)tuin zitten heel veel bodemdieren. Sterker nog, we zijn er van afhankelijk: zonder de aanwezigheid van deze bodemdieren zou het onmogelijk zijn om planten en bomen te laten groeien, onder andere omdat bodemdieren helpen met het verteren van gevallen blad of gewasresten. Ze verbeteren de bodemstructuur en maken nutriënten vrij voor nieuwe gewassen. Gerard veronderstelt dat veel Velt leden al bodemvriendelijk tuinieren, maar hij heeft toch nog een paar tips om bodemdieren te stimuleren.
1. Gebruik geen of zo weinig mogelijk chemie
Er zijn veel alternatieven die vaak beter werken en ook veel duurzamer zijn, die de natuurlijk aanwezige bodemdieren stimuleren in plaats van tegenwerken. 'Maar ik ga ervan uit dat deze tip voor Velt-leden een logische is', verklaart Gerard.
3. Gewasdiversiteit en groenbemesters zorgen voor meer biodiversiteit
Hoe meer gewassen je teelt, hoe meer bodembiodiversiteit. Voeg gewassen toe met andere eigenschappen. Bijvoorbeeld gewassen die dieper wortelen of die een kort groeiseizoen hebben. Dit laatste biedt een extra mogelijkheid om groenbemesters te telen. Gewassen die je niet teelt om te oogsten, maar juist voor bodemgezondheid. Ze kunnen extra nutriënten en mineralen uit de lucht vastleggen, produceren organische stof en gaan uitspoeling tegen. Groenbemesters kunnen ook ziekten en plagen onderdrukken en ze voeden het bodemleven.
5. Minder bodembewerkingen, meer bodemleven
Elke vorm van bodembewerking, of het nu ploegen, spitten, frezen of schoffelen is, pakt negatief uit voor met name de schimmels met hun gigantische netwerken van draden. Voor de meeste kleinere organismen is grondbewerking minder dramatisch, maar altijd geldt dat hun ‘woonhuis’ letterlijk op de kop gaat en er dus tijd nodig is om dat te herstellen. Goede reden om minder vaak de grond te bewerken. Dit geeft minder verstoring van het bodemleven en leidt tot een toename in bodemkwaliteit, zoals betere bodemvruchtbaarheid en vochthuishouding.
2. Organische stof is van cruciaal belang
'Doordat we in de moestuin gewassen oogsten en mee naar huis nemen laten we weinig organische stof achter. Dit vraagt om compensatie. Daarbij is de kwantiteit en kwaliteit van de organische stof die je toevoegt cruciaal voor het bodemleven. Extra organische stof aanvoeren kan door teelt van groenbemesters, compost, Bokashi of bijvoorbeeld mulchen met houtsnippers', licht Gerard toe.
4. Meer gewasdiversiteit, meer natuurlijke vijanden.
Langs of tussen je perceel is wellicht ruimte over voor bloemrijke kruidenmengsels. Dit helpt niet alleen insecten en bijen, maar draagt ook bij aan natuurlijke plaagbestrijding. Talloze studies tonen aan dat bepaalde zweefvlieglarven, lieveheersbeestjes en/of oorwurmen, luizenplagen onderdrukken door ze op te eten.
6. Gebruik nieuwe en oude rassen
'Het is en blijft belangrijk om gebruik te maken van oude rassen, maar er gebeurt ook veel in de veredeling van nieuwe rassen. Aan de ene kant worden hele oude rassen opnieuw onderzocht, omdat deze vaak minder gevoelig voor ziekten en plagen blijken te zijn. Daarnaast worden nieuwe rassen onderzocht op de interactie die ze hebben met hun specifieke microben rond hun wortels.'
Image
Campagne Doe het zonder
Pesticiden zijn schadelijk. Voor onze gezondheid, maar ook voor de natuur. Pesticiden vervuilen de bodem, het water en de lucht. Ze maken planten, dieren én mensen ziek. Met de campagne Doe het zonder tonen we hoe het zonder pesticiden kan.
