De Kompaan brengt mensen samen rond de tafel

Wie wil kan met begeleiding en ondersteuning van Velt een eetbare buurt starten. Dat is een samentuin, samenkookgroep, voedselbos, schoolmoestuin of buurtboomgaard waar buurtbewoners, vrijwilligers, landbouwers, scholen, zorginstellingen en gemeenten samen werken aan een warme, gezonde buurt voor iedereen. De Kompaan is zo'n eetbare buurt. Geertje Meire bracht een bezoekje. 

Wanneer ik de keuken van De Kompaan binnenstap, kom ik in de volle eindspurt naar de wekelijkse buurtmaaltijd terecht. Nog slechts een uur om het buffet voor zowat vijftig mensen klaar te hebben: er wordt gehakt, gemixt, geroerd en geproefd. Het bijzondere? Vrijwilligers roeren in de potten roeren en koken voornamelijk met voedseloverschotten. Qua nationaliteiten lijkt de hele wereld aanwezig. Of je nu mee kookt of eet, aanmelden hoeft niet. Je steekt een handje toe bij de vaat en geeft een vrijwillige bijdrage.

'We doen laagdrempelige activiteiten met de buurt'

Voor en met de buurt

Dit is slechts een van de pijlers van De Kompaan vzw in hartje Borgerhout: een buurtkeuken, een voedselatelier, een samentuin, een netwerk, … Het begon allemaal in 2019, toen kunstenorganisatie Madam Fortuna een leegstaande bakkerij kocht om een restaurant te koppelen aan haar sociaal-artistieke werk. Carl Cappelle kwam erbij om de krijtlijnen uit te tekenen en in 2020 kregen ze middelen van de stad. ‘Het accent ligt op laagdrempelige activiteiten voor én met de buurt’, vertelt Carl. ‘Toen corona kwam, moesten we ons op buitenwerk richten. We hadden een samentuin, en ook Antwerpen Plukt is toen ontstaan, dat we samen met Velt opzetten.’

Fruit in de stad

Antwerpen Plukt wil met een team – de zogenaamde PlukA’pen – fruit oogsten en verwerken in de stad, net zoals het vergelijkbare Verger Partagé in Brussel. Emelie Heller van Velt: ‘Antwerpen heeft nog niet zoveel fruitbomen, maar dit project wil de stad stimuleren om meer fruit- en notenbomen aan te planten op openbare plaatsen. Daarnaast kunnen ook particulieren met fruit in hun stadstuin zich aanmelden. Fruitbomen zijn waardevol voor de stad en haar inwoners. Vaak staan er maar een paar vruchtdragende bomen samen, maar we vonden het bevallige Begijnhof als ideale samenplukplek. Wanneer we oogsten, is er een Velt-docent aanwezig die uitlegt hoe je veilig voor mens en boom plukt. Daarna verwerken we de oogst en ook dat doen we uiteraard samen. De kortste keten die er bestaat!’

Image

Twee behoeftes

Inmiddels zijn we vijf jaar verder. ‘De Kompaan vervult nog altijd twee van mijn eigen behoeftes’, zegt Carl. ‘Ten eerste: een plek creëren in de stad, waar mensen uit de buurt elkaar zonder onderscheid op vrije momenten tegenkomen. Voeding is een ideaal lijmmiddel, al komen daarbij soms net de cultuurverschillen naar boven. Maar, en dan komen we bij mijn tweede behoefte, ik vind dat er in Vlaanderen een enorme kloof is tussen wat we eten en hoe we leven. Er is met andere woorden nauwelijks een band tussen onszelf en ons voedsel: weinig mensen bezitten kennis over inmaken en bewaren, we kopen alles in de supermarkt, eten veel bewerkt voedsel … Improviseren in de keuken zorgt snel voor stress. De Kompaan wil het voedingsverhaal terug tot leven brengen.’

Pickles proeven

Als medewerker ecologische voeding bij Velt organiseert Emelie hier maandelijks bewaar- en proefmomenten. ‘We experimenteren met duurzame bewaarmethodes zoals pekelen en fermenteren om de voedseloverschotten langdurig te bewaren. Wist je trouwens dat verschillende culturen de maaltijd beginnen met pickles of gefermenteerde groenten? Tijdens de buurtmaaltijd op woensdag kan iedereen onze creaties proeven.’

'Voeding en ontmoeting zijn belangrijke pijlers van De Kompaan, maar we willen vooral de kracht van een stad tonen'

Zo ook vandaag: vlak voor de maaltijd krijgen Emelie en ik de opdracht om ingemaakt lekkers uit de kelder te halen om als bijgerecht op tafel te zetten. We kiezen gepekelde groenten met onder andere pastinaak, een chutney en een heerlijke worteljam.

Het buffet is rijkelijk divers en kleurrijk. We overlopen wie wat gekookt heeft. Zo is er soep en brood met kruiden uit Nigeria, want vandaag kookte de Nigeriaanse kunstenares Temitayo Ogunbiyi mee. Youssef uit Marokko vertelt sappig hoe hij sap maakte van de massale overschot wortelen en dat mengde met limonade en gember tot een bijzonder drankje. En de zoetekauwen kunnen zich te goed doen aan Syrische rijstballetjes: lekker maar mierzoet.

Vele handen samen

Het concept van De Kompaan is laagdrempelig en vrij, maar het werkt: ze bereiken een breed en divers publiek lokale vrijwilligers, die veel van elkaar leren. ‘Toch hebben we ook continuïteit en structuur nodig voor onze werking’, geeft Carl toe. Terwijl ik mijn jas aantrek, benadrukt hij nog: ‘Voeding en ontmoeting zijn belangrijke pijlers van De Kompaan, maar we willen vooral de kracht van een stad tonen: we wonen er met veel, en dus kunnen we samen veel doen! Al onze voeding zelf kweken is in een grootstad niet mogelijk, maar grote hoeveelheden voedsel verwerken wél. Je hebt altijd zowel mensen met kennis van zaken nodig, als vele helpende handen. De Kompaan wil het clichébeeld van de stad, dat iedereen op zijn eilandje leeft en zijn buren niet kent, doorbreken.’

Meer info: dekompaan.org en velt.nu/antwerpen-plukt