Dorpstuin Biothope in Oudenburg

Wie wil kan met begeleiding en ondersteuning van Velt een eetbare buurt starten. Dat is een samentuin, samenkookgroep, voedselbos, schoolmoestuin of buurtboomgaard waar buurtbewoners, vrijwilligers, landbouwers, scholen, zorginstellingen en gemeenten samen werken aan een warme, gezonde buurt voor iedereen. Biothope is zo'n eetbare buurt. Geertje Meire bracht een bezoekje.

---

Ik heb de meest winderige dag van het jaar uitgezocht om naar Ettelgem te trekken. Toegegeven, deze deelgemeente van Oudenburg bevindt zich in het West-Vlaamse poldergebied niet ver van de zee. Maar vandaag is extreem, zo verzekeren de aanwezige tuiniers me. De tuin, een voormalig weiland, ligt net buiten het dorpscentrum, pal naast de oude maar mooie romaanse Sint-Eligiuskerk.

Leve de eenvoud

Milieuambtenaar van Oudenburg, Jan Vandecasteele, startte dit project via Gemeente voor de toekomst en trekt het sindsdien met verve. Jan houdt van het eenvoudige, pure leven, en dat vertaalt zich ook in Biothope. Wie water wil, dient handmatig te pompen. Elektriciteit is er niet. ‘Bij een rondvraag bleek dat mensen voornamelijk een stopcontact willen om hun gsm op te laden’, schokschoudert Jan. ‘Wanneer we stroom nodig hebben, kunnen we bij de buurman terecht. Een serre scoorde uiteindelijk hoger dan elektriciteit!’

Er staan twee tunnelserres, waarin elke tuinier een stukje heeft, plus een gezamenlijk perceel. Ook buiten zijn er gemeenschappelijke stukken met kruiden, fruit allerhande en teelten die moeilijk in een teeltplan in te passen zijn – denk aan rabarber, aardpeer en artisjok.

Image

Boekenwijsheid

Ik heb al snel in de gaten dat Jan weet waarover hij spreekt. Hij heeft al meer dan dertig jaar een zelfvoorzienend boerderijtje in Westkerke. ‘Mijn bijbel dateert nog van voor de Velt-bijbel en heet Leven van het Land van John Seymour. Ik zou het leuk vinden als Velt deze en andere antieke tuinboeken terug in de kijker zou zetten. Die van Rik de Dapper bijvoorbeeld, waar ik nog cursus bij volgde, of Mijn Paradijs van Heinz Erven. Tijden veranderen, vandaag leren mensen eerder tuinieren via websites.’

Het Handboek ecologisch tuinieren van Velt doet hier ook dienst, maar Marijke – een directie-bediende op rust – vond hem als beginnend moestuinier iets té indrukwekkend. Zij volgt het ABC van de groentetuin: het kweken van groenten en kruiden stap voor stap uitgelegd. ‘Het boek is erg toegankelijk voor startende tuiniers. Wel opletten, want er wordt soms naar niet-ecologische hulpmiddelen verwezen. Als Velt iets voor beginners zou maken, zouden ze er een hernieuwde uitgave van kunnen maken, mét nieuwe inzichten uit de bioteelt’, aldus Johan Deblaere.

'Het is mooi om te zien dat de leken leren van de oude rotten'

Reuzengroenten

Johan is Velt-docent op Biothope. Wie niet graag uit boeken of via internet leert, kan met alle (tuin)vragen bij hem terecht. ‘Ik doe hier de praktijkbegeleiding, en meer en meer voelt het als één grote familie. Het is een fijne, diverse groep die honderduit vraagt. Je kunt het zo gek niet bedenken. Waarom de bloemkolen nog niet kropten bijvoorbeeld, terwijl de plantjes amper een paar weken in de grond stonden. Maar ik beantwoord alles met plezier.’

Ives vraagt Johan hoe hij de coloradokever kan bestrijden zonder te sproeien. Hij kweekt al jaren groenten, maar is nog zoekende op het ecologische pad. ‘Je kunt wel een keer pyrethrum sproeien,’ zegt Johan, ‘dat is toegelaten in de biolandbouw, maar het grote nadeel is dat het niet selectief is. Dat betekent dat alle koudbloedige insecten ervan sterven. Idealiter combineer je resistente aardappelrassen met manuele vangst.’

Samen met zijn zoon Peter kweekt Ives reuzengroenten. ‘Door altijd het beste zaad te selecteren, hadden we ooit een pompoen van 560 kg en bij mijn huis vind je zonnebloemen van ruim 5,5 m. Dat zijn eigenlijk meer bomen dan bloemen!’ 'Ook hier gluurt iedereen weleens bij de buren om te vergelijken', glimlacht Jan. ‘Het is mooi om te zien dat de leken leren van de oude rotten. Maar we benadrukken vaak dat tuinieren geen wedstrijd is.’

Image

Lekker divers

Wie rondstruint, ontdekt zeldzamere teelten: okra of damesvinger (Abelmoschus esculentus), een groene boon die jong en onrijp wordt gegeten. Of Oca (Oxalis tuberosa): een klein knolletje uit de Andes, ook de Peruaanse aardappel genoemd. Het is heel zuur door het aanwezige oxaalzuur. Laat het in de zon liggen, dan zetten de zuren zich om in suikers. Het blijken de percelen van twee Syrische gezinnen. Jan: ‘Zij telen de prachtigste gewassen. Wanneer we vragen hoe ze dat doen, antwoorden ze droogjes: we brengen ons zaad mee uit Syrië, dat is veel beter.’

Een van de meest nette tuinen blijkt van Gino te zijn. ‘Ik kan niet tegen onkruid!’ En ook niet tegen mollen, vermoed ik, want ik spot kruisbladwolfsmelk (Euphorbia lathyris), een echte mollenverjager. De wortels geven een sterke geur af waar mollen een afkeer van hebben. ‘Het moet zijn dat het werkt, want ik heb er geen meer’, vertelt Gino tevreden. Tot slot verklapt hij me dat je aardbeien nooit naast koolsoorten moet zetten, want aardbeiplanten trekken juist de koolwittevlieg aan.

In de watten

Al het materiaal is gemeenschappelijk. ‘Toegegeven, er verdwijnt weleens wat,’ zegt Jan, ‘maar er komt ook weleens wat bij.’ Houtsnippers, compost en kalk kopen ze gezamenlijk aan en zijn voor iedereen voorhanden. ‘We leggen de tuiniers graag in de watten’, verduidelijkt Johan. Soms bijna letterlijk, denk ik, wanneer ik een soort wollen mat op rol zie liggen in de schuur. ‘Gemaakt van 100 procent schapenwol’, legt Jan uit. ‘We experimenteren ermee als mulchmateriaal onder een laag houtsnippers. Door de warmte-isolerende eigenschappen biedt het ook uitstekende vorstbescherming. Slim bedacht trouwens, want veel schapenhouders hebben wol in overvloed.’

Ik zie een vogel een wolletje meepikken, dus het is ook uitstekend nestmateriaal.

Thope

‘De oorspronkelijke naam luidde Dorpstuintjes Ettelgem’, vertelt Jan. ‘Maar de huurders vonden het samenzijn en het ecologische karakter minstens even belangrijk als tuinieren en dus kozen ze voor Biothope. Bio spreekt voor zich en het West-Vlaamse thope staat voor samen.’

En ondanks de individuele perceeltjes, gebeurt hier overduidelijk veel samen, mede dankzij een paar enthousiaste trekkers zoals Robby. Thope, dat gaat van plantenruil en snoeilessen tot compostdagen en de zorg voor het geheel. Elk tuinseizoen wordt afgesloten met een soepfeest. De soep dampt dan in grote ketels boven het kampvuur. Het is pas het derde seizoen van samentuin Biothope, maar in die periode zijn er al twee tuiniers getrouwd en is er eentje bevallen. Daaruit kunnen we alleen maar besluiten: deze plek is uitermate vruchtbaar!

Meer info: [email protected]

Foto's Jan Aelberts